PlayStation (resmi kısaltması PS olmakla birlikte halk arasında PS1 ya da PSX olarak da bilinir), Sony Computer Entertainment tarafından geliştirilen ve pazarlanan bir ev oyun konsoludur. Konsol, Japonya'da 3 Aralık 1994 yılında piyasaya sürüldü ve Kuzey Amerika ile Avrpa'da 1995 yılının Eylül ayında satışa sunuldu. PlayStation, aynı adı taşıyan oyun konsolları ve el oyun aygıtları serisinin ilkidir. Beşinci nesil oyunlar kapsamında PlayStation, o dönemde Nintendo 64 ve Sega Saturn'e rakip olarak piyasaya sürüldü. 2000 yılında konsolun daha inceltilmiş bir sürümü olan ve Psone adını alan oyun konsolu, o güne kadar satışta olan orijinal gri renkli konsolun yerini aldı ve kendisinden sonra gelecek olan PlayStation 2'nin yolunu da açmış oldu.
PlayStation, 100 milyon adedin üzerinde satış rakamına ulaşan ilk bilgisayar eğlence platformudur ve satış rakamına, satışa sunulduğu günden 9 yıl 6 ay sonra ulaşmıştır. Eleştirmenler, PlayStation oyun konsoluna yönelik olumlu yorumlar verdiler ve konsolun özellikle üç boyutlu grafiklerde o güne kadar görülmemiş bir kaliteye ulaştığına dikkat çektiler. Bir süre sonra Microsoft'un o dönemdeki yönetim kurulu başkanı Bill Gates, Sony'nin konsolunu Sega'nın Saturn adındaki konsoluna tercih ettiklerini, "oyun tasarımcımız Sony'nin makinesini tercih ediyor." sözleri ile dile getirdi.
Sony, bir süre sonra PlayStation 2'yi piyasaya sürdü. PlayStation 2, kendisinden önce piyasada olan PlayStation için geliştirilen oyunların tamamına yakınını çalıştırabiliyordu. PSone, 2004 yılının kış aylarına kadar piyasada kaldıktan sonra satışına son verildi ve o güne kadar 102 milyon adet satıldı. PlayStation için geliştirilen oyunlar 23 Mart 2006 yılına kadar satılmaya devam etti. Bu tarih, konsolun satışa sunulmasının ardından 11 yıl sonrasına ve aynı zamanda şirketin PlayStation 3 oyun konsolunu piyasaya sürmesinden yaklaşık bir yıl öncesine işaret etmektedir.
PlayStation'ın Tarihi
Geliştirilme Aşaması
PlayStation'ın ilk konsepti, Nintendo ile Sony arasında 1986 yılında kurulan bir ortaklığa dayanır. Nintendo, o dönemde Famicom'dan beri disk tabanlı bir teknoloji üzerinde çalışmayı deniyordu. Famicom'un CD-ROM/XA adını verdikleri ürün, CD-ROMların bir uzantısıydı ve disk üzerindeki hem ses hem de video verilerine eş zamanlı olarak erişebiliyordu. Ancak CD-ROM/XA'nın bazı problemleri vardı. Famicom Disk Sistemi'nin yeniden yazılabilir manyetik diskleri kolay bir şekilde silinebildiğinden disklerin sağlamlığını tehlikeye atıyordu. Bunun yanı sıra diskler üzerinde herhangi bir kopya korumasının yer almıyor oluşu, onları korsanlığa karşı savunmasız bırakıyordu. Sonuç olarak, CD-ROM XA'nın detayları halka açıklandığında (ki bu açıklamada problemlerden hiç bahsedilmemişti), Nintendo bununla ilgilendi. Eş zamanlı olarak Sony ve Philips tarafından geliştirilen CD-ROM/XA, CD-ROM biçiminin bir uzantısıydı ve sıkıştırılmış ses, video ve bilgisayar verisine eş zamanlı olarak ulaşabiliyordu. Nintendo, Sony'den bir CD-ROM eklentisi geliştirmesini istedi ve buna "Play Station" ya da "SNES-CD" adını verdi. İki şirket arasında bir sözleşme imzalandı ve Sony çalışmalara başladı. Nintendo'nun Sony'i tercih etmesi, daha önceleri iki şirket arasında olan bir başka anlaşmaya dayanır. Daha sonraları PlayStation'ın Babası olarak da anılacak olan Ken Kutaragi, Nintendo'ya, Sony'nin SPC-700 işlemcisini, Nintendo'nun Super Famicom/SNES oyun konsolunda sekiz kanallı ADPCM ses işlemcisi olarak satmıştı. Kutaragi Nintendo yetkililerine yönelik düzenlediği bir sunumda işlemcinin yapabileceklerinden detayları ile bahsetmişti.
Kutaragi neredeyse Sony'den kovuluyordu zira Kutaragi, Sony'nin haberi olmadan ancak halen Sony'de görevli olduğu sırada aynı zamanda Nintendo ile birlikte iş yapıyordu. O zamanlar Sony'nin CEO'su görevindeki Norio Ohga, Kutaragi'nin geliştirdiği çipin ve bu konuda Nintendo ile yaptığı çalışmaların potansiyelini fark etti. Ohga Kutaragi'yi Sony'de tuttu ve Nintendo, üzerinde çalıştığı bu projeyi iptal edene kadar Sony, kendi oyun konsolunu geliştirmeye başlamadı.
Sony ayrıca Super Nintendo uyumlu ancak Sony markası altında bir konsol geliştirmeyi planladı. Sony'nin geliştirmeyi planladığı bu konsol daha çok bir ev eğlence sistemi olarak tasarlanmıştı ve hem Super Nintendo kartuşlarını hem de Sony'nin tasarlayacağı yeni CD biçiminde yer alan oyunları çalıştırabilecekti. Bu ayrıca SNES-CD'de de kullanılacak biçim olacaktı. Bu sayede Sony, Nintendo'nun video oyunu pazarındaki üstün konumuna rağmen çok önemli ölçüde bir kontrol mekanizmasını elinde tutuyor olacaktı.
"Play Station" adı verilen ürünün, 1991 yılında düzenlenecek olan Tüketici Elektroniği Fuarı'nda (Consumer Electronics Show - CES) tanıtılması planlanıyordu. Ancak Nintendo'dan Hiroshi Yamauchi, 1988 yılında Sony ile Nintendo arasında imzalanan sözleşmeyi okuduğunda, bu anlaşmanın Sony'e SNES CD-ROM biçiminde hazırlanan tüm oyunların kontrolünü verdiğini ve vereceğini fark etti. Yamauchi, sözleşmenin tümüyle kabul edilemez olduğuna karar verdi Nintendo ile Sony arasında düzenlenen SNES CD eklentisi planlarının tümüne sessizce son verdi. Nintendo'nun o dönemdeki Yönetim Kurulu Başkanı Howard Lincoln, fuarın birinci günü sabah saat 9'da sahneye çıktı ve Sony ile Nintendo arasında düzenledikleri bir ortaklığı duyurmak yerine şirketin artık Philips ile birlikte çalıştığını duyurdu. Nintendo aynı zamanda o güne kadar Sony ile yaptıkları çalışmalara da bir son verecekti. Lincoln ve Minoru Arakawa, Sony'nin haberi olmadan Philips'in Hollanda'da bulunan genel merkezine gitmiş ve Nintendo'ya Philips'in makinelerinde kullanılacak olan kendi teknolojilerine tümüyle kontrol imkanı veren farklı bir sözleşmeyi imzalamışlardı.
Nintendo ile birlikte çalıştıkları projenin çökmesinin ardından Sony, Sega ile birlikte çalışarak yeni bir oyun konsolu geliştirmeyi planladı. Sega'nın o zamanki CEO'su, Tom Kalinske, Sony'nin bu teklifini Sega'nın Tokyo'daki Yönetim Kurulu üyeleri ile birlikte paylaştı ancak kurul, bu teklifi reddetti. 2013 yılında kendisi ile yapılan bir röportajda Kalinske, bu fikrin çok "aptalca" olduğunu ve Sony'nin o zamanlarda ne yazılım ne de donanım yapmayı bildiğini, bu sebeple bu teklifi kabul etmenin mantıklı olmadığını söyledi. Aldığı olumsuz yanıt üzerine Sony, oyun konsolu geliştirmeye yönelik çalışmalarına bir ara verdi ancak daha sonra, hem Nintendo hem de Sega ile birlikte yaptığı çalışmalardan öğrendiklerine yoğunlaşarak tek başına bir oyun konsolu geliştirmeye karar verdi. Bunun sonucunda Nintendo, sözleşmeyi ihlal ettiği gerekçesiyle Sony'e dava açtı. Birleşik Devletler Federal Mahkemesi, "Play Station" adının Nintendo'ya ait olduğu gerekçesiyle Sony'nin bu isimde bir oyun konsolu üretmesini yasakladı. Daha sonra yargıcın bu kararı geri çekmesinin ardından Sony'nin 1991 yılının Ekim ayında "Play Station" adında 200 kadar konsolu ürettiğine inanılmaktadır.
1992'nin sonuna gelindiğinde Sony ile Nintendo bir anlaşmaya vardı ve "Play Station" oyun konsolunun SNES oyunlarını da çalıştırabilecek bir şekilde tasarlanmasına karar verildi. Nintendo halen bu oyunların yasal haklarını elinde bulunduracak ve oyun satışlarından elde edilen karların büyük çoğunluğunu alacaktı. Ayrıca Nintendo, Sony'nin tasarladığı ses çipini de kendi ürünlerinde kullanabilecekti. Buna rağmen Sony, 1993 yılında "Play Station" konsepti üzerinde sıfırdan çalışmaya başlamaya ve bu yeni konseptin yeni nesil donanım ve yazılım kullanmasına karar verdi. Bu çalışmanın bir parçası olarak konsolda bulunan SNES kartuş girişi kaldırıldı ve "Play Station" markasındaki kelimelerin arasındaki boşluk kaldırılarak yeni markanın "PlayStation" olmasına karar verildi. Bu isim değişikliği, Nintendo'nun bu proje ile olan tüm bağlarını da koparmış oldu. Sony'nin Sony Computer Entertainment America (SCEA) olarak da bilinen Kuzey Amerika birimi, farklı odak grupları üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda aldıkları olumsuz geribildirimler üzerine bu yeni konsolu "PlayStation" markası yerine PSX markası adı altında satmayı düşündü ve oyun konsolu satışa çıkmadan önce Kuzey Amerika'da yapılan tanıtım reklamlarında PSX adı bile kullanıldı ancak konsol satışa çıkmadan hemen önce şirket fikrini değiştirdi ve yeni oyun konsolunun PlayStation adı altında satılmasına karar verdi.
SCE'nin yapımcısı Ryoji Akagawa ve Yönetim Kurulu Başkanı Shigeo Maruyama'ya göre konsolun 2 boyutlu hareketli grafiklere mi yoksa 3 boyutlu poligon grafiklere mi odaklanması konusunda bir belirsizlik vardı. Sega'nın Japon oyun makinelerinde kullandığı Virtua Fighter oyunun başarısının ardından Sony, 3 boyutlu poligon grafiklere odaklanmaya karar verdi.
Oyun konsoluna olan ilgi kısa sürede hızla yayıldı ve 1994 yılında GamePro'da yayımlanan bir yazıda pek çok oyun şirketinin yakın gelecekte video oyunu platformlarını Nintendo, Sega ve Sony'nin domine edeceğini öngördü.
PlayStation'ın Satışa Çıkışı
PlayStation, 3 Aralık 1994 yılında Japonya'da, 9 Eylül 1995'te Kuzey Amerika'da, 29 Eylül 1995'te Avrupa'da ve 15 Kasım 1995'te Okyanusya'da satışa sunuldu. Konsol Japonya'da kısa sürede büyük bir başarı yakaladı ve satışa sunulmasının ardından geçen altı aylık süre içerisinde 2 milyonun üzerinde satış rakamına ulaştı. Amerikan Pazarı'nda konsolun satış fiyatı 299 dolardı ve Sony, neredeyse her türden oyunun yer aldığı ve aralarında Battle Arena Toshinden, Warhawk, Air Combat, Philosoma, Ridge Racer ve Rayman'ın da bulunduğu oyunlardan yüksek miktarda satış yaptı. Sony'nın ve Namco'nın konsolun piyasaya sürülmesiyle eş zamanlı olarak satışa sunulan oyunlarının neredeyse tamamına yakınının daha sonra devam oyunları da piyasaya sürüldü. O zamanlar satışa sunulan diğer oyun konsollarının tamamına yakınının aksine Sony'nin PlayStation oyun konsolu ile birlikte aynı kutu içerisinde bir oyun yer almadı.
Eleştirmenler, konsolun üç boyutlu grafiklerde başarısını olumlu karşıladı. Microsoft'un o zamanki Yönetim Kurulu Başkanı Bill Gates, şirketindeki oyun tasarımcılarının Sony'nin oyun konsolunu Sega'nın oyun konsoluna tercih ettiklerini söyledi. Microsoft daha sonra Xbox adını verdiği oyun konsolu ile Sony'e rakip olacaktı. Konsolun pazarlamasında, "Kendi dünyanızda yaşayın, bizim dünyamızda oynayın." sloganı kullanıldı. Kısa süreliğine kullanılan diğer bir slogan ise "Henüz buna hazır değilsiniz." oldu.
Özellikleri
Oyun oynatmanın yanı sıra bazı PlayStation oyun konsolları ses CDlerini çalabiliyor, Asya'da piyasaya sürülen SCPH-5903 model numarasına sahip konsol ise video CDleri oynatabiliyordu. CD oynatıcısının çalma sırasını karıştırabilme, şarkıları programlanan sırada çalabilme ve bir şarkıyı ya da diskin tamamını tekrar edebilme özelliğine sahipti. Daha sonraki PlayStation modelleri, SoundScope adındaki müzik görselleştirme özelliğini de kullandı. Bu özelliğin yanı sıra hafıza kartı yöneticisi, konsolu ya herhangi bir oyun yerleştirmeden ya da CD kapağı açık olarak çalıştırıldığında ulaşılabiliyordu. Bu sayede PlayStation BIOS'unun grafiksel kullanıcı arabirimine de ulaşılabilmiş oluyordu.
PSone ve PlayStation'ın grafiksel kullanıcı arabirimi, konsollarda kullanılan donanıma göre farklılık gösterdi. Orijinal PlayStation grafiksel kullanıcı arabiriminin koyu mavi renkli bir arkaplan resmi ve gökkuşağı renginde ve düğme görevi gören bir graffitisi bulunuyordu. İlk satışa çıkan PAL PlayStation ve PSone grafiksel kullanıcı arabirimleri ise gri arkaplan resminin üzerinde ortada yer alan iki adet düğme içerdi. Bu düğmeler her bir sürümde farklılık gösterdi. Bu menü üzerindeyken eğer CD kızağının içerisinde bir oyun bulunuyorsa ve kızağın kapağı kapanırsa konsol, oyunu otomatik olarak başlayacak şekilde programlanmıştı.
Yazılım kütüphanesi
30 Haziran 2007'ye kadar geçen süre içerisinde bu konsol için geliştirilmiş 7.918 adet yazılım piyasaya sürülmüştü (birden fazla coğrafi bölge için geliştirilen oyunlar, her bir bölge için ayrı bir oyun olarak sayılmıştır). 31 Mart 2007'de toplam yazılım satışı 962 milyon satış rakamına ulaştı. Bu sistem için Birleşik Devletler'de piyasaya sürülen en son oyun, FIFA Football 2005 oldu ancak daha sonra bu oyunun yeniden basımları ve iyileştirilmiş grafiklere sahip sürümleri de piyasaya sürüldü. Metal Gear Solid: The Essential Collection isimli oyun 26 Temmuz 2007'de piyasaya sürüldü ve bu oyun kolleksiyonu, orijinal PlayStation için geliştirilen oyunu da bünyesinde barındırdı. 2011 yılında Capcom'un piyasaya sürdüğü Resident Evil 15. Yıldönümü Kolleksiyonu'nda ve 2012 yılında Square Enix'in Japonya'da piyasaya sürdüğü Final Fantasy 25. Yıldönümü Kutusu'nda tüm Final Fantasy oyunları yer alıyordu. Bu oyunların büyük bir çoğunluğu PS1 biçimindeydi.